بیش از ۱۰ میلیون زن در سراسر دنیا مبتلا به آندومتریوز هستند. آندومتریوز وضعیتی است که در آن پوشش دهانه رحم، به نام آندومتر، در خارج از رحم رشد می کند و غالباً تا لوله های فالوپ ، تخمدان ها و دیواره لگن گسترش می یابد. این بیماری در بین زنان ۳۰ تا ۴۰ ساله شایع تر است؛ اما می تواند دختران ۱۰ ساله را نیز درگیر کند. تقریباً نیمی از زنان مبتلا به آندومتر، درد مزمن در ناحیه لگن دارند؛ در حالی که حدود ۷۰ درصد دچار درد در دوره قاعدگی (دیسمنوره= قاعدگی دردناک) می شوند. ناباروری نیز شایع است و از هر دو زن، یک نفر دچار این عارضه می شود. در این مقاله به علت ایجاد کیست آندومتریوز خواهیم پرداخت. می توانید از فهرست زیر برای دسترسی آسان به مقاله استفاده کنید.

همچنانکه در مقاله پیشین یعنی ” اندومتریوز ” بیشتر شرح داده شد اندومتریوم، بافت تشکیل دهنده حفره داخلی رحم است. بیماری اندومتریوز زمانی ایجاد می‌ شود که بافت آندومتریوم در سایر نقاط دستگاه تناسلی پخش شود از جمله در حفره داخل شکمی یا در تخمدان که سبب ایجاد کیست اندومتریوز تخمدان می‌شود. اندومتریوز در بعضی از زنان سبب درد شده و می ‌تواند باعث ناباروری نیز گردد. حدود ۵ الی ۱۰ درصد زنان مبتلا به کیست اندومتریوز هستند که اغلب این زنان توانایی باروری دارند. اگرچه بررسی‌ها نشان می‌دهد حدود ۳۰ الی ۴۰ درصد ناباروری زنان به علت کیست آندومتریوز تخمدان است.

کیست اندومتریوز چیست؟

کیست اندومتریوز با نامهای کیست اندومتریال و کیست شکلاتی نیز شناخته می شود و محتوای آن پُر از مایع (خون کهنه) است که عموما در داخل تخمدان ها تشکیل می شود. این کیست به دلیل ظاهر قهوه ای و قیرگونه خود که مانند شکلات آب شده است به نام کیست شکلاتی مشهور شده است. بین ۲۰ تا ۴۰ درصد افراد مبتلا به آندومتریوز به کیست های اندومتریوز (شکلاتی) نیز دچار می شوند؛ در واقع کیست اندومتریوز زیر گروه عارضه اندومتریوز می باشد.

کیست اندومتریوز چیست؟


اندومتریوز بیماری مزمنی است که در اثر رشد بافت غددی و استرومای اندومتر در خارج از رحم ایجاد می ‌شود. نمای ظاهری اندومتریوز از وجود نقاط ریز اندومتریوزی بر روی اعضای لگنی تا کیست‌های بزرگ اندومتریومایی تخمدان که آناتومی لوله‌های رحمی و تخمدان را به هم می ‌زنند و ایجاد چسبندگی‌های وسیعی می ‌کنند متفاوت است. بیماران مبتلا به اندومتریوز ممکن است از دیسمنوره، دیس‌پارونیا. دردهای مزمن لگنی و نازایی رنج ببرند. اندومتریوز در ۴۸-۲۱ درصد از زنان نابارور وجود دارد. اگر اندومتریوز از نوع متوسط یا شدید باشد با گرفتاری تخمدان‌ها سبب بروز چسبندگی‌هایی می‌شود که مانع تحرک لوله‌های رحمی و تخمدان و مانع برداشت تخمک می‌گردد و با کاهش باروری همراه خواهد بود. تشخیص اندومتریوز با بیوپسی از ضایعات مشکوک که از طریق لاپاراسکوپی به ‌دست آمده‌اند تایید می ‌شود. مشخص شده است که غلظت CA125 بطور قابل توجهی در زنان مبتلا به اندومتریوز متوسط یا شدید افزایش می‌یابد و در زنان مبتلا به بیماری جزیی یا خفیف طبیعی است. در مقایسه با لاپاراسکوپی سنجش میزان سرمی CA125 هیچگونه ارزش تشخیصی ندارد. اندازه‌گیری سریال CA125 ممکن است در پیشگویی عود آندومتریوز به‌ دنبال درمان مفید باشد.

در مواردی‌که بافت اندومتر در نسج تخمدان رشد کند کیست‌های اندومتریومایی بوجود می‌آیند. این کیست‌ها حاوی مایعی غلیظ به رنگ قهوه‌ای تیره هستند (مایع شکلاتی) که از هموسیدرین حاصل از خونریزی قبلی به داخل تخمدان تشکیل شده است. تشخیص اندومتریوما با مشاهده بافت هیپواکوی هموژن کروی در تخمدان در سونوگرافی ترانس واژینال انجام می‌شود. سونوگرافی ترانس واژینال با حساسیت ۹۷ درصد و ویژگی ۹۶ درصد کیست‌های اندومتریومایی را از سایر توده‌های آدنکس افتراق می‌دهد. در مورد برداشتن کیست اندومتریوز ما قبل از شروع تحریک تخمک‌ گذاری اختلاف‌ نظر وجود دارد.

کیست شکلاتی یک کیست کاذب است که به داخل کورتکس تخمدان نفوذ می‌ کند و کپسول ندارد برداشتن آن ممکن است با برداشتن نسج طبیعی تخمدان همراه باشد بطوری که در بیش از ۵۰% کیست‌های اندومتریومایی جراحی شده فولیکول‌های پری‌موردیال یافت می ‌شود.



نشانه های کیست اندومتریوز

کیست های شکلاتی ممکن است در بعضی از زنان علایم ایجاد کنند و در برخی دیگر علایمی در کار نباشد ؛ همچنین اندازه کیست اندومتریوز لزوما بر شدت یا وجود نشانه ها تاثیر نمی گذارد به این معنی که یک زن با کیست کوچک ممکن است علایم را تجربه کند در حالیکه فردی با یک کیست بزرگ علایمی نداشته باشد.

ابعاد کیست شکلاتی می تواند از ۲ تا ۲۰ سانتیمتر متغییر باشد و علایم آن شبیه به آندومتریوز است که عبارتند از :

درد در طول رابطه جنسی
پریود دردناک
درد لگن ناشناخته بین دوره ها
دوره های نامنظم قاعدگی
مشکلات گوارشی
حرکات روده که درد ایجاد می کند
ناباروری برای برخی از زنان

اگر کیست اندومتریوز پاره شود می تواند درد شدید و ناگهانی شکم را در طرفی که کیست قرار دارد موجب شود در این صورت بایستی فورا به اورژانس مراجعه نمود. بهتر است مطلب تمام آنچه باید از هیستروسکوپی بدانید!!! را نیز بخوانید.

کیست های شکلاتی تنها از روی علایم تشخیص داده نمی شوند و برای تشخیص قطعی پزشک باید تخمدانها را با یک سونوگرافی بررسی کند.

منبع :کیست اندومتریوز دکتر فاطمه سروی